انجمن ایمنی زیستی ایران بررسی كرد؛
۳ هدف جامعه جهانی برای تولید محصولات تراریخته
آتی جو: بررسی ها نشان میدهد كه افزایش تولید، كاهش مصرف سموم و بهبود ایمنی و سلامت محصولات، سه هدف اصلی جامعه جهانی در تولید محصولات تراریخته است.
به گزارش آتی جو به نقل از مهر، انجمن ایمنی زیستی ایران در گزارشی به بررسی دلیلهای علمی و اهداف تولید محصولات تراریخته در ۲۰۰ کشور دنیا پرداخت و از واردات و مصرف سالیانه بیش از ۱۰ میلیون تن محصولات تراریخته در ایران طی ۱۶ سال اخیر آگاهی داد. در این گزارش که توسط سارا هجری متخصص فیزیولوژی گیاهی انجمن ایمنی زیستی ایران جمع آوری شده، ۳ هدف «افزایش تولید»، «کاهش مصرف سموم و بهبود ایمنی» و «سلامت محصولات بوسیله مهندسی ژنتیک و تولید محصولات ترایخته» و نیز دلیلهای علمی دیگر باعث شده که این محصولات الان در ۲۰۰ کشور دنیا مصرف شوند. به نحوی که نوع غیرتراریخته بعضی از این محصولات در کشورهایی مانند آمریکا، اتحادیه اروپا، برزیل، آرژانتین و هندوستان دیگر وجود ندارد. در ادامه این گزارش آمده است: برمبنای آمار رسمی در سال ۱۳۹۷، از ۹ میلیون تن ذرت وارداتی در ایران، بیش از ۷.۵ میلیون تن رسما تراریخته اعلام شد، در صورتیکه بررسی آزمایشگاه های رسمی و معتبر کشور نشان داد مابقی این ذرت که غیرتراریخته اعلام شده نیز واردات تراریخته از مبدأ اوکراین بوده است. این وضعیت در کشورهای دیگر نیز وجود دارد و خیلی از کشورها سهم بالایی از کشت زراعی محصولات تراریخته دارند. نمودار زیر سهم تراریخته از کشت محصولات زراعی راهبردی در آمریکا را نشان میدهد. باید توجه داشت که به سبب عملکرد بالاتر و بهتر محصولات تراریخته، سهم تولید تراریخته ها از این مقدار سطح زیر کشت بالاتر از درصدهای اعلامی است.
در سال ۲۰۱۸ بیش از ۱۹۱ میلیون هکتار به کشت محصولات تراریخته در دنیا اختصاص یافته است. نمودار زیر نیز سطح زیر کشت جهانی محصولات تراریخته بین سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ به تفکیک کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته را بر اساس میلیون هکتار نشان میدهد.
خط آبی افزایش سطح زیر کشت در کشورهای صنعتی و پیشرفته و منحنی زرد رنگ افزایش سطح زیر کشت در کشورهای در حال توسعه را نشان میدهد. ستون های سبز رنگ نیز مربوط به مجموع سطح زیر کشت جهانی در هر سال است. زمین های زراعی جهان به سمت شوری می روند در ادامه این گزارش با اشاره به دلیلهای حرکت کشورها به سمت کشت گیاهان تراریخته، آمده است: زمین های زراعی جهان به سمت شوری و خشکی می روند و در کشوری همچون کشور ما بخش قابل توجهی از زمین ها با این دو معضل مواجهند و شوری دومین فاکتور تهدیدکننده زمین های زراعی در ایران است. بااینکه در گیاهان برای افزایش تولید و ایجاد یک صفت مطلوب مثل مقاومت به شوری معمولا چندین ژن وارد عمل می شوند، ولی در خیلی از مواقع یک ژن نقش کلیدی و اساسی دارد و افزودن آن ژن سبب ایجاد آن صفت مطلوب و به تبع آن افزایش محصول می شود. بدین سبب وقتی گیاه حساس به شوری یا خشکی در زمین های شور یا خشک مثل خیلی از زمین های زراعی ایران کاشته می شود، شوری یا خشکی بعنوان یک تنش محیطی سبب کاهش عملکرد گیاه می شود. پس گیاه، انرژی اکتسابی خودرا بجای رشد، تنها صرف مقابله با تنش و بقا می کند. پس گیاه چه در فاز رویشی و چه در فاز زایشی گرفتار اشکال می شود و تعداد و اندازه بذر و میوه و نیز اندازه اندام های رویشی مثل برگ کاهش پیدا می کند. این مساله خسارت به تولید است. همین طور دانه رست بعضی از گیاهان به شدت نسبت به شوری حساس است و اصلا توانایی بقا و رشد در محیط شور را ندارد. پس تولید این گیاهان در خاک شور، به کلی منتفی می شود. اما اصلاح ژنتیگ می تواند کشت بعضی از گیاهان در چنین زمین هایی را امکان پذیر کند. تایید ۱۴۷ مقاله برای رابطه محصولات تراریخته و افزایش تولید زمانی که گیاه با مهندسی ژنتیک به شوری یا خشکی مقاوم می شود، عملکرد بهینه خودرا حفظ می نماید و علاوه بر بقا، به رشد و نمو خود ادامه می دهد و همین طور کمیت و کیفیت بذر، میوه و سایر اندام های مصرفی افزایش می یابد. بنا بر این در یک متاآنالیز که ۱۴۷ مقاله علمی در آن مرور شده، نشان داده شده است که استفاده از محصولات تراریخته در دنیا سبب افزایش محصول و کاهش مصرف سموم شیمیایی می شود. مرور این ۱۴۷ مقاله علمی نشان میدهد که کشت تراریخته ها در مجموع موجب افزایش حداقل ۲۱.۶ درصد عملکرد (افزایش تولید) شده است.
ایران پتانسیل تولید ۵۰۰ هزار هکتار پنبه را دارد واقعیات آماری و داده های رسمی علمی نشان میدهد که کشاورزان هندی بطور بی سابقه ای از کشت پنبه تراریخته استقبال کرده اند. کشت پنبه تراریخته در هند از سال ۲۰۰۲ شروع شد و سطح زیر کشت این محصول در هندوستان از کمتر از ۸ میلیون هکتار در سال پیش از ورود پنبه تراریخته، به بالای ۱۲ میلیون هکتار در سال ۲۰۱۷ رسید. ضمن اینکه نرخ پذیرش پنبه تراریخته توسط کشاورزان هندی به بیش از ۹۶ درصد رسید. یعنی ۹۶ درصد این محصول در هندوستان تراریخته است. این کشور هم اکنون توانسته یک سوم پنبه دنیا را تولید نماید و در رتبه اول صادرات این محصول و جلوتر از آمریکا قرار بگیرد. همین طور پاکستان در رتبه سوم صادرات پنبه قرار گرفته است.
تصویر فوق افزایش سطح زیر کشت پنبه و افزایش بی سابقه سطح زیر کشت پنبه تراریخته در هندوستان را نشان میدهد که باعث شده این کشور از واردکننده پنبه به بزرگ ترین صادر کننده این محصول تبدیل گردد. در ایران اما تا ۳۰ سال پیش کارخانه های پنبه زنی و ریسندگی زیادی فعال بودند که هم اکنون به جهت ابتلای پنبه به آفت «نکرم قوزه پنبه»، کشت این محصول شدیدا محدود شده و خیلی از این کارخانه ها تعطیل، کارگران بیکار و واردات نخ و پارچه افزایش یافته است. در صورتیکه ایران پتانسیل تولید ۵۰۰ هزار هکتار پنبه و گسترش آن تا حدود یک میلیون هکتار را دارا است و این امر میسر نمی گردد مگر با به کارگیری پنبه تراریخته مقاوم به آفت که توسط پژوهشگران داخلی تولید شده است. این محصول مجوز وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط زیست و مصوبه کمیته تراریخته وزارت جهاد کشاورزی را دارد و امید آن می رود که وزیر کشاورزی به سرعت به تکلیف قانونی خود عمل کرده و مجوز کشت پنبه تراریخته مقاوم به آفت را صادر کند. پژوهشگران معتقدند که می توانند ظرف مدت ۳ سال کشور را خودکفا و حتی به صادرکننده این طلای سفید تبدیل کنند. گیاهان تراریخته تنها منحصر به مقاومت به آفت نیستند گرچه نخستین گیاهان تراریخته بمنظور مقاومت به آفت (با استفاده از ژن Bt) و مقاومت به علف کش گلایفوسیت ایجاد شدند، ولی امروزه گیاهان تراریخته با مقاصد گوناگون مثل مقاومت به انواع تنش های غیرزیستی همچون شوری و خشکی ( مانند نیشکر متحمل به خشکی در اندونزی، ذرت متحمل به خشکی در آمریکا)، مقاومت به انواع تنش های زیستی مثل بیماری های ویروسی ( مانند پاپایا و کدوی مقاوم به ویروس در آمریکا) و افزایش کیفیت محصول (مانند گلرنگ با اسید اولئیک بالا در استرالیا، یونجه با قابلیت هضم بالا) ایجاد می شوند. بدین سبب گیاهان تراریخته تنها منحصر به مقاومت به آفت و علف کش نیستند. بنا بر این موضوع مقاومت به آفت بوسیله انتقال ژن Bt و مقاومت به علف کش بوسیله انتقال ژن EPSPS که منجر به مقاومت به گلایفوسیت می شود، باید از هم تفکیک شود. ژن Bt که تولیدکننده پروتئین Cry است، بطور طبیعی در یک باکتری وجود دارد. این باکتری سال هاست که در کشاورزی سنتی و ارگانیک بعنوان آفت کش روی محصولات زراعی اسپری می شود و حشره آفت با خوردن آن گیاه از بین می رود. به این صورت که پروتئین Cry در pH بالای ۹.۵ روده لارو بعضی از حشرات، به فرم محلول تبدیل و سپس توسط پروتئاز موجود در روده، به فرم فعال تبدیل می شود. فرم فعال به گیرنده خود در سطح سلول روده متصل می شود و منافذی در غشاء به وجود می آورد که سبب لیز سلولی و مرگ لارو می شود. این پروتئین بسیار اختصاصی عمل می کند و برای مهره داران بی خطر است برای اینکه مهره داران گیرنده فرم فعال Cry را ندارند. از طرف دیگر از آنجائیکه pH دستگاه گوارش انسان اسیدی است و پروتئین Cry نمی تواند در این pH به فرم محلول درآید، از این لحاظ نیز بر انسان بی تأثیر است. این آفت کش پایداری محدودی در محیط دارد و در اثر عوامل محیطی مانند بارندگی از مزرعه حذف می شود. در این صورت کشاورز مجبور است سم پاشی را چندین بار تکرار کند که هم مقدار مصرف سم افزایش می یابد و هم هزینه آن. ضمن اینکه سم می تواند به منابع آبی وارد شود و بر فعالیت میکروارگانیسم های آب و خاک تأثیر منفی بگذارد. پس استفاده از محصول مقاوم به آفت سبب حذف سم پاشی، کاهش هزینه تولید و حفظ محیط زیست می شود. برای مثال نرخ پذیرش ۹۰ درصدی پنبه تراریخته در استرالیا سبب کاهش ۶۰ درصدی آفت کش در این کشور شده است. اما از طرف دیگر در مورد محصولات متحمل به علف کش ژنی وجود دارد موسوم به EPSPS که آنزیم EPSPS را تولید می کند. این آنزیم مسئول تولید سه اسیدآمینه ضروری می باشد. گلایفوسیت سمی است که با تاثیر بر آنزیم EPSPS سبب بی نظمی در سنتز آمینواسیدهای ضروری و مرگ گیاه می شود. بیش از ۵۰ سال است که از گلایفوسیت در کشاورزی بعنوان علف کش جهت نابودی علف های هرز استفاده گسترده می شود. این سم در بین سموم مجاز در کشاورزی، از ایمنی بیشتری برخوردارست و از آنجائیکه ژن آنزیم EPSPS در انسان وجود ندارد پس انسان از این منظر از سم گلایفوسیت لطمه پذیر نیست. استفاده از این سم سبب نابودی خود گیاه محصول هم می شود. پس دانشمندان ژن EPSPS را در گیاه محصول بوسیله مهندسی ژنتیک تغییر دادند تا به گلایفوسیت مقاوم شود. بدین سبب گلایفوسیت دیگر بر گیاه محصول تأثیری ندارد و فقط سبب نابودی علف هرز می شود. به این صورت خسارت نابودی محصول، ناشی از استفاده از علف کش حذف و پس مقدار محصول تولیدی افزایش می یابد. تصویر زیر کاهش مصرف سموم در کشت ذرت تراریخته طی ۲۱ سال را نشان میدهد.
سلامت محصولات تراریخته مورد تایید سازمان بهداشت جهانی طی استفاده ۲۵ ساله از محصولات تراریخته، حتی یک مورد گزارش در مورد ایجاد هر گونه مشکل سلامتی برای انسان و دام حاصل از بکارگیری این نوع محصولات ارائه نشده و در صورتیکه سازمان بهداشت جهانی صحت و سلامت این نوع محصولات را به کرات مورد تایید قرار داده است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی محصولات تراریخته تنها محصولاتی هستند که طی مراحل مفصلی ارزیابی ایمنی می شوند. در صورتیکه محصولات موسوم به طبیعی، ارگانیک یا اصلاح سنتی شده، ارزیابی ایمنی نمی شوند و این یک مزیت برای تراریخته است که گواهی سلامت دارد. سلامت محصولات تراریخته مورد تأیید سازمان های معتبر جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی، سازمان غذا و داروی آمریکا و سازمان ایمنی غذای اتحادیه اروپا قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۸ از ۷۰ کشوری که این محصولات را پذیرفتند، ۲۶ کشور همزمان تولیدکننده و مصرف کننده (آمریکا، برزیل، آرژانتین، کانادا، استرالیا، هند، چین...) و باقی تنها مصرف کننده بودند (مانند ۲۶ کشور اروپایی). محصولات تراریخته در بازار جهانی ارزان تر نیستند برخلاف تصورات بررسی ها نشان میدهد که محصولات تراریخته در بازار جهانی ارزان تر نیستند، اگر هم باشند به سبب بهبود عملکرد گیاه در اثر مهندسی ژنتیک و کاهش میزان مصرف انرژی و نهاده های کشاورزی مانند سموم و به تبع آن هزینه های مربوطه است. برای مثال هزینه سم مصرفی در بخش کشاورزی ۲۵ تا ۳۰ درصد از هزینه تولید محصول است. در صورت استفاده از گیاه مقاوم به آفت، در این هزینه صرفه جویی خواهد شد. پس طبیعتا قیمت محصول کاهش خواهد یافت. در صورتیکه هزینه تولید محصولات ارگانیک به جهت استفاده نکردن از سموم و کودهای شیمیایی که سبب کاهش زیاد مقدار محصول در واحد سطح می شود، گران است.
منبع: آتی جو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب