به بهانه روز جهانی هواشناسی
تغییرات اقلیمی در ایران زنگ خطر برای امنیت آبی و زیست محیطی کشور
به گزارش آتی جو، یخچال طبیعی Okjökull در ایسلند، اولین یخچال این کشور بود که در سال ۲۰۱۴ به علت تغییرات اقلیمی از بین رفت. این رویداد، زنگ خطری برای جهان در رابطه با نتایج گرمایش جهانی بود. در ایران نیز، افزایش دما، کاهش بارش و خشکسالی های شدید، چالش های جدی زیست محیطی بوجود آورده است. هم زمان با روز جهانی هواشناسی، بررسی اثرات تغییر اقلیم و نقش تکنولوژی های جدید در پیشبینی و کاهش مخاطرات آب وهوایی، اهمیت بیشتری یافته است.
به گزارش آتی جو به نقل از ایسنا، Okjökull (اوک یوکول) نام یک یخچال طبیعی در ایسلند بود که در سال ۲۰۱۴ رسماً بعنوان اولین یخچال طبیعی از دست رفته این کشور اعلام گردید. این یخچال که بخشی از کوه Ok بود، به سبب تغییرات اقلیمی و افزایش دما، به حدی کوچک شد که دیگر معیارهای یک یخچال طبیعی را نداشت.
مساحت اولیه این یخچال حدود ۱۵ کیلومتر مربع در اوایل قرن بیستم بود و الان تقریبا به صورت کامل از بین رفته است. دلیل نابودی آن گرمایش جهانی و افزایش دمای هوا اعلام گردید.
در آگوست ۲۰۱۹ مراسم یادبود نمادینی برای یخچال طبیعی Okjökull برگزار شد و در مجلس "ترحیم نخستین یخچال از دست رفته ایسلند" دانشمندان، فعالان محیط زیست و حتی نخست وزیر ایسلند حضور داشتند و در این مراسم یک لوح یادبود در محل این یخچال نصب کردند. روی این لوح نوشته شده است:
«نامه ای به آینده:
در ۲۰۰ سال آینده، همه یخچال های ما همین مسیر را طی خواهند کرد. این یادبود تأیید می کند که ما می دانیم چه اتفاقی درحال رخ دادن است و چه باید بکنیم. شما (نسل آینده) تنها کسی هستید که می دانید آیا ما این کار را انجام دادیم یا نه.»
این مراسم با هدف اخطار به جهانیان در رابطه با خطرات تغییرات اقلیمی برگزار شد و پیامی نمادین برای نسل های آینده بود. این اولین بار در جهان بود که برای یک یخچال طبیعی از دست رفته مجلس ترحیم برگزار شد!
این لوح به نمادی از تاثیر تغییرات اقلیمی تبدیل شد و عدد ۴۱۵ ppm CO₂ درج شده در آن نشان دهنده میزان دی اکسید کربن در جو در آن زمان بود که از آستانه ای خطرناک برای گرمایش جهانی عبور کرده است.
ایران هم بعنوان یکی از صدمه پذیرترین کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) در مقابل تغییرات اقلیمی، دستخوش عوارض ناشی از تغییر اقلیم است که در درجه اول با کاهش بارش و افزایش دما خویش را نشان داده است.
یش بینی می شود دمای کشور تا سال ۲۰۳۰ افزایش یابد. تغییرات رواناب تمامی حوضه ها تا سال ۲۰۳۰ هم کاهشی خواهد بود و بیشترین درصد کاهش رواناب به ترتیب در ارتباط با حوضه های بندرعباس- سدیج، کرخه و کارون است. در چنین شرایطی امکان بروز خشکسالی های شدید و سیلاب های شدید افزایش می یابد؛ چون که با افزایش دو درجه دمای کشور، حدود ۲۷ میلیارد مترمکعب بر حجم تبخیر کشور افزوده شده و میزان تغذیه آب زیرزمینی تا حدود ۲۰ درصد کاسته می شود و نهایتا تأمین آب آشامیدنی در اغلب کلان شهر های کشور هم در آینده با مشکل مواجه خواهد شد.
تغییر اقلیم در ایران با عنایت به موقعیت آن در کمربند عرض جغرافیایی میانی، تغییرات زیست محیطی چالش های قابل توجهی را برای ایران ایجاد می کند؛ بیشتر از ۸۲ درصد ایران بعنوان مناطق خشک و نیمه خشک طبقه بندی شده و بارندگی سالیانه کمتر از یک سوم میانگین جهانی است (میانگین بارندگی تجمعی کشور حدود ۲۳۷ میلیمتراست).
بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، دمای هوا در ایران با میانگین ۵۰ تا ۵۴ درجه سانتی گراد در فصول گرم سال همچنان درحال افزایش است و گزارش های اخیر حاکی از آنست که منطقه خاورمیانه و ایران در دهه های آینده شاهد افزایش میانگین دمای ۲.۶ درجه سانتی گراد و کاهش ۳۵ درصدی بارش است. ازاین رو، تغییر اقلیم در ایران و خاورمیانه شدیدتر از مناطق دیگر جهان است.
تحلیل و بررسی تغییرات میانگین دمای سالیانه نشان داده است که ایران در دوره آینده نزدیک (تا سال۲۰۴۰) با شتاب بیشتری گرم خواهد شد و یکی از نتایج مستقیم این تغییرات اقلیمی، افزایش شاخص فرابنفش (UV) است. کاهش پوشش ابر و افزایش دمای هوا، سبب شده است که تابش اشعه های مضر خورشید به سطح زمین افزایش یابد.
ایران در سال ۲۰۱۵ هشتمین تولیدکننده گازهای گلخانه ای در جهان بود و کمبود آب، طوفان های گرد و غبار و آلودگی هوا همچون مسایل محیط زیستی مهم کشور است که اغلب ناشی از سوءمدیریت و همینطور در رابطه با تغییرات اقلیمی است.
این روند جهانی تغییر اقلیم و افزایش ردپای کربن باعث شد تا «روز جهانی هواشناسی» هر سال در ۲۳ مارس (۳ فروردین) برگزار گردد. این روز بمناسبت تأسیس سازمان جهانی هواشناسی (WMO) در سال ۱۹۵۰ نامگذاری شده و فرصتی برای افزایش آگاهی عمومی در رابطه با اهمیت هواشناسی و نقش آن در زندگی روزمره، ایمنی و توسعه پایدار می باشد.
برای این منظور سازمان جهانی هواشناسی هر سال یک شعار ویژه برای این روز تعیین می کند. برای سال ۲۰۲۴، شعار این روز «اقیانوس ها، آب و اقلیم ما» است که بر ارتباط حیاتی میان اقیانوس ها، چرخه آب و تغییرات اقلیمی تاکید دارد.
این روز از چند جهت با اهمیت است:
پیش بینی وضع هوا و کاهش مخاطرات طبیعی: بهبود مدلهای پیشبینی برای مواجهه با بلایای طبیعی مانند طوفان ها، سیل ها و خشکسالی.
تغییرات اقلیمی: آگاهی بخشی در رابطه با تاثیر تغییرات آب وهوایی بر زندگی انسان ها و اکوسیستم ها.
مدیریت منابع آبی: نقش هواشناسی در مدیریت بهتر منابع آب بخصوص در مناطقی که با خشکسالی مواجهند.
هوانوردی و حمل ونقل: کمک به ایمنی پروازها و حمل و نقل دریایی از راه پیشبینی های دقیق تر.
اثرات تغییر اقلیم در ایران
تغییرات اقلیمی در ایران تأثیرات گوناگونی بر جنبه های مختلف زندگی و محیط زیست داشته است که همچون آن میتوان به این موارد اشاره کرد:
افزایش دما و کاهش منابع آبی: گرمایش جهانی منجر به افزایش دما و کاهش بارش در خیلی از مناطق ایران شده است که به کمبود منابع آبی و خشکسالی های مکرر منجر می شود.
افزایش رخدادهای شدید آب وهوایی: تغییرات اقلیمی سبب افزایش فراوانی و شدت رخدادهای آب وهوایی مانند سیلاب ها، طوفان های گردوغبار و امواج گرمایی شده است.
تأثیر بر تنوع زیستی: تغییرات در الگوهای آب وهوایی می تواند زیستگاه های طبیعی را تحت تاثیر قرار داده و تنوع زیستی را کم کند.
نقش تکنولوژیهای جدید در پیشبینی وضع هوا در ایران
استفاده از فناوری های پیشرفته می تواند به بهبود پیشبینی های هواشناسی و مدیریت بهتر منابع کمک نماید. بعنوان مثال، مدلهای پیشبینی عددی مانند WRF-Chem برای شبیه سازی گسیل غبار در منطقه خاورمیانه استفاده شده اند. در پژوهشی، با استفاده از داده های بهبود یافته سطحی، مناطق مستعد گسیل غبار شناسایی و مدل سازی شده اند که می تواند به مدیریت بهتر پدیده های گردوغبار کمک نماید.
نشریات علمی مانند پژوهش های تغییرات آب و هوایی به بررسی اثرات تغییر اقلیم بر جنبه های مختلف محیط زیست و جامعه می پردازند. این نشریه با همکاری دانشگاه گلستان و مؤسسه علوم جوی و اقلیمی دانشگاه ایسلند منتشر می شود و مقالات گوناگونی در زمینه تغییرات اقلیمی و تأثیرات آن در ایران عرضه کرده است.
همچنین، کارگروه هایی جهت بررسی تأثیرات تغییرات اقلیمی بر جامعه و خانواده ها بخصوص زنان تشکیل شده است با اتخاذ نگاههای پیشگیرانه، به مواجهه با چالش های ناشی از تغییرات اقلیمی پرداخته شود.
فناوری های مؤثر در پیشبینی وضع هوا و مواجهه با تغییرات اقلیمی شامل مجموعه ای از روش های علمی و ابزارهای فناورانه است که به بهبود دقت پیشبینی های هواشناسی، مدیریت بحران های آب وهوایی و کاهش تأثیرات تغییرات اقلیمی کمک می نماید. بعضی از مهم ترین این فناوری ها عبارتند از:
۱. هوش مصنوعی و یادگیری ماشین
مدل های پیشبینی پیشرفته: الگوریتم های یادگیری ماشین مانند شبکه های عصبی مصنوعی (ANN) و شبکه های عصبی کانولوشنی (CNN) برای تحلیل حجم وسیعی از داده های هواشناسی استفاده می شوند.
پردازش داده های ماهواره ای: فناوری های هوش مصنوعی می توانند داده های سنجش از دور را تحلیل کرده و الگوهای تغییرات اقلیمی را شناسایی کنند.
بهینه سازی مدلهای عددی: مدلهای پیشبینی آب وهوا مانند WRF (Weather Research and Forecasting Model) با هوش مصنوعی بهینه سازی می شوند تا دقت پیشبینی ها افزایش یابد.
۲. ماهواره ها و سنجش از دور
ماهواره های هواشناسی: مانند NOAA، METEOSAT، GOES و ماهواره های ایرانی مانند خیام نقش کلیدی در رصد تغییرات اقلیمی دارند.
فناوری لیدار (LiDAR): برای اندازه گیری میزان ذرات معلق در هوا و بررسی کیفیت هوا استفاده می شود.
تحلیل تصاویر حرارتی: این فناوری به شناسایی الگوهای گرمایی زمین و تغییرات دمایی کمک می نماید.
۳. اینترنت اشیاء (IoT) و سنسورهای هوشمند
ایستگاه های هواشناسی خودکار: با استفاده از سنسورهای IoT، داده های جوی را به شکل لحظه ای جمع آوری و تحلیل می کنند.
شبکه های حسگری در مناطق حساس: برای رصد میزان بارش، خشکسالی، دمای سطحی و سطح آب دریاها استفاده می شود.
۴. ابر رایانه ها و محاسبات ابری
شبیه سازی های دقیق تر: ابر رایانه ها قادر به پردازش میلیاردها داده جوی در لحظه هستند و پیشبینی های دقیق تری عرضه می دهند.
دسترسی سریع تر به داده های آب وهوایی: استفاده از رایانش ابری به دانشمندان و سازمان های هواشناسی امکان می دهد تا داده ها را به شکل توزیع شده پردازش کنند.
۵. پهپادها و هواپیماهای بدون سرنشین
جمع آوری داده های جوی: پهپادها برای مثال برداری از جو، اندازه گیری دما، رطوبت و میزان گردوغبار استفاده می شوند.
پایش مناطق صعب العبور: جهت بررسی تغییرات اقلیمی در قطب ها، جنگلها و اقیانوس ها مفیدند.
۶. فناوری های مهندسی اقلیم (Geoengineering)
ابرزایی مصنوعی (Cloud Seeding): برای افزایش بارش در مناطق خشک و کاهش اثرات خشکسالی استفاده می شود.
مدیریت تابش خورشیدی (SRM): شامل روش هایی برای انعکاس بیشتر نور خورشید و کاهش گرمایش جهانی است.
۷. مدلهای آب وهوایی مبتنی بر داده های کلان (Big Data Analytics)
تحلیل داده های گذشته برای پیشبینی آینده: مدل های داده محور برای شناسایی روندهای بلند مدت تغییرات اقلیمی استفاده می شوند.
یکپارچه سازی داده های سنجش از دور، IoT و پیشبینی های عددی برای عرضه تحلیل های جامع.
چالش های موجود در راه استفاده از فناوری های هواشناسی در ایران
در ایران، توسعه فناوری های هواشناسی با هدف بهبود پیشبینی های جوی و مدیریت بهتر منابع طبیعی مورد توجه قرار گرفته است. با این وجود، چالش هایی هم در این راه وجود دارد.
۱. هواشناسی ماهواره ای
سازمان فضایی ایران هواشناسی ماهواره ای را بعنوان یکی از اولویت های خود برای پشتیبانی از کسب وکارهای نوین معرفی کرده است. با استفاده از داده های ماهواره ای، امکان پایش مستمر وضعیت جوی فراهم می شود که در حوزه هایی مانند کشاورزی، مدیریت بحران، پایش آلودگی هوا و پیشبینی های جوی کاربرد دارد.
۲. فناوری های هوافضا
فناوری های هوافضا شامل طراحی، ساخت و نگهداری وسایل نقلیه هوایی و فضایی، در بهبود پیشبینی های جوی و مطالعات اقلیمی نقش مهمی ایفا می کنند. این فناوری ها امکان جمع آوری داده های جوی از لایه های مختلف اتمسفر را فراهم می کنند که برای مدل سازی های دقیق تر استفاده می شوند.
با وجود پیشرفت ها، چالش هایی هم در حوزه هواشناسی ایران وجود دارد. بعنوان مثال، فاصله بین ایستگاههای هواشناسی در ایران حدود ۱۰۰ کیلومتر است، در حالیکه در کشورهای توسعه یافته این فاصله ۲۵ کیلومتر است. این مورد می تواند بر دقت پیشبینی های جوی تاثیر منفی بگذارد.
تغییرات اقلیمی دیگر یک تهدید دوردست نیست، بلکه واقعیتی است که تأثیرات آنرا در سراسر دنیا، از یخچال های طبیعی ایسلند تا خشکسالی های شدید در ایران، شاهد می باشیم. روز جهانی هواشناسی فرصتی است تا اهمیت علم هواشناسی و نقش آن در درک، پیشبینی و مواجهه با این بحران جهانی را برجسته نماییم. در حالیکه تکنولوژی های جدید و داده های علمی می توانند به کاهش اثرات تغییرات اقلیمی کمک کنند، اما بدون تغییر در سیاست ها، سبک زندگی و نگاههای جهانی، این تلاش ها کافی نخواهند بود. حالا زمان آن است که دولت ها، محققان و مردم، همگی با هم برای آینده ای پایدارتر اقدام نمایند.
منبع: atijoo.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب