نتایج مطالعات محققان در رابطه با زلزله های مسجدسلیمان
به گزارش آتی جو، بر مبنای نتایج مطالعات محققان پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در بازه ۱۰۰ سال گذشته حدود ۲۱۳۱ زمینلرزه در گستره مسجدسلیمان استان خوزستان به ثبت رسیده، ضمن آن که این منطقه در سال ۱۲۶۲ هجری شمسی یکی از مخرب ترین زمینلرزه های تاریخی خود با بزرگای ۶.۸ را تجربه کرده است.
به گزارش آتی جو به نقل از ایسنا، آرش اسلامی از محققان پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، نتایج مطالعات خویش را بر روی فوج زمینلرزه های ۱۵ آذر مسجد سلیمان استان خوزستان منتشر نمود.
بر اساس گزارش مرکز لرزه نگاری کشوری وابسته به مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، در بازه زمانی ۱۵ آذر تا زمان تهیه این گزارش (۱۷آذر ۱۴۰۳) بیشتر از ۱۶ زمینلرزه با بزرگای بیشتر از ۲.۵ شهرستان مسجدسلیمان را لرزاند. از مجموعه این زمینلرزه ها، سه زمینلرزه بزرگترین بزرگاها را داشتند که مشخصات این سه زمینلرزه به قرار زیر است:
زمینلرزه اول: درساعت ۷ و ۳۲ دقیقه (به وقت محلی) بامداد روز پنج شنبه، ۱۵ آذر زمینلرزه ای به بزرگای ۵.۶ در مقیاس امواج محلی (LM) در ۳۰ کیلومتری باختر ایذه و ۲۹ کیلومتری جنوب خاوری مسجدسلیمان در استان خوزستان به وقوع پیوست. رومرکز این رویداد بر مبنای لرزه نگاشت های ثبت شده در مرکز ملی شبکه لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه در مختصات ۳۱.۷۸ درجه عرض شمالی و ۴۹.۵۶ درجه طول خاوری قرار دارد. عمق کانونی زمینلرزه حدود ۱۶ کیلومتر برآورد شد.
زمینلرزه دوم: ۲۰دقیقه پس از زلزله اول و درساعت ۷ و ۵۳ دقیقه (به وقت محلی) روز پنج شنبه ۱۵آذر زمینلرزه ای به بزرگای ۴.۸ در مقیاس امواج محلی (LM) در ۲۹ کیلومتری جنوب خاوری مسجدسلیمان در استان خوزستان به وقوع پیوست. رومرکز این رویداد بر مبنای لرزه نگاشت های ثبت شده در مرکز ملی شبکه لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه در مختصات ۳۱.۷۶ درجه عرض شمالی و ۴۹.۵۳ درجه طول خاوری قرار دارد. عمق کانونی زمینلرزه حدود ۱۷کیلومتر ارزیابی شده است.
زمینلرزه سوم: درساعت ۹ و ۸ دقیقه (به وقت محلی) بامداد روز پنج شنبه ۱۵ آذر، زمینلرزه ای به بزرگای ۵.۲ در مقیاس امواج محلی (LM) در۲۷کیلومتری جنوب خاوری مسجدسلیمان در استان خوزستان به وقوع پیوست.
زمین شناسی عمومی و لرزه خیزی منطقه
محل رویداد زمینلرزه های ۱۵ آذر شهرستان مسجدسلیمان، در استان خوزستان در جنوب باختری ایران واقع شده است. با عنایت به پیچیدگی های خاص تکتونیکی در نوار کوهزایی آلپی و فشردگی هایی که از جنوب باختری در اثر حرکت صفحه عربی بر فلات ایران وارد می شود، کشور ما یکی از مناطق لرزه خیز جهان بشمار می رود.
استان خوزستان واقع در جنوب باختری کشور از نظر زون بندی لرزه زمین ساختی، بخشی از زاگرس است که یک زون لرزه خیز با گسل های فراوان است. یکی از خصوصیت های زون زاگرس بر خلاف زون البرز اینست که دوره بازگشت زمینلرزه ها در آن کوتاه بوده و همینطور بزرگاهای زمینلرزه های زاگرس حداکثر ۷ است.
جایگاه ساختاری استان خوزستان در ایالت زمین ساختی-رسوبی زاگرس واقع است. بخش کوهستانی خوزستان از توده های کوهستانی چین خورده و یکپارچه زاگرس چین خورده تشکیل شده است. در جبهه جنوب باختری این کوهستان بخصوص در پیرامون مسجدسلیمان، جنوب باختر رامهرمز، کوه رگ سفید و در یال جنوبی تاقدیس اهواز، راندگی هایی بسمت جنوب باختر وجود دارد که برخی دارای جابه جایی های قابل توجه هستند. مرز MFF یا حد جنوب باختری زاگرس چین خورده دارای هندسه متغیر است و از جنوب خاور تا شمال باختر از کمان فارس (ایالت چینه نگاری فارس)، فروبار دزفول (ایالت چینه نگاری خوزستان)، کمان پشت کوه (ایالت چینه نگاری لرستان) و فروبار کرکوک (کردستان عراق) تشکیل شده است.
حاشیه شمالی دشت خوزستان را فروبار دزفول تشکیل داده است. این فروبار نوعی حوضه پیش کمانی است که در جنوب باختری جبهه کوهستان و شمال خاور استان (خوزستان) قرار دارد. از خصوصیت های زمین شناسی این فروبار دزفول ستبرای زیاد رسوبات (۱۶تا۱۸متر) و نفت خیزی آن است. حد فروبار دزفول و پلت فرم عربی یک خطواره است که در حد جنوب خاوری استان (نزدیک کوه رگ سفید) از محیط آبی خلیج فارس وارد دشت آبادان می شود.
گسل های اصلی منطقه رویداد زمینلرزه
گسل فروبار دزفول (لهبری) با درازای ۲۴۸ کیلومتر و راستای شمال باختری-جنوب خاوری و با شیب به سمت شمال خاوری از نوع راندگی است. این گسل در حوالی دزفول در شمال خاوری اهواز قرار دارد و از چندین بخش تشکیل شده است. این گسل به موازات و در خاور گسل رامهرمز و در باختر گسل های مسجدسلیمان و شاه نشین قرار گرفته است.
این گسل درصورتیکه توان لرزه زایی داشته باشد، بزرگترین زمینلرزه ای که امکان دارد در طول این گسل در آینده روی دهد، حدود ۶.۱۴ خواهد بود. گسل های لهبری، دزفول و رامهرمز بخش های مختلف گسل فروبار دزفول را تشکیل می دهند
شهرستان مسجدسلیمان که در جنوب غرب ایران و در زون زاگرس قرار دارد، به سبب خصوصیت های زمین شناسی خاص خود، مستعد وقوع زمین لرزه های مختلف است. این منطقه در کمربند چین خورده زاگرس واقع شده و گسل های فعال آن مانند گسل مسجدسلیمان، گسل لهبری و گسل دزفول از عوامل اصلی لرزه خیزی آن هستند.
ویژگی های زمین شناسی منطقه
زلزله های اخیر در منطقه ای رخ داده اند که در محدوده گسل مسجدسلیمان و زون زاگرس واقع شده است. این منطقه به سبب فشردگی صفحات تکتونیکی عربی و اوراسیا و وجود گسل های فعال، همواره در معرض خطر زمین لرزه های کوچک و بزرگ قرار دارد. بررسی های تاریخی نشان داده است که این منطقه پیشتر هم شاهد زمین لرزه های بزرگی بوده است؛ به صورتی که در صد سال گذشته، چندین زلزله با بزرگای بیشتر از ۵ ریشتر در این منطقه به ثبت رسیده است.
گسل مسجدسلیمان که در امتداد شمال غرب به جنوب شرق امتداد دارد، از مهم ترین گسل های منطقه است و در گذشته هم نقش اصلی در وقوع زمین لرزه های مخرب داشته است. به سبب نزدیکی مناطق مسکونی به این گسل، صدمه پذیری بالایی در مقابل زمین لرزه های آینده وجود دارد.
منطقه مسجدسلیمان به سبب قرارگیری در کمربند چین خورده زاگرس و وجود گسل های فعال، یکی از مناطق بسیار لرزه خیز ایران شمرده می شود. این زلزله اخیر هم در محدوده گسل مسجدسلیمان رخ داده است که به صورت مستقیم در وقوع زمین لرزه های بزرگ منطقه نقش داشته است.
گسل های مهم منطقه
گسل مسجدسلیمان: این گسل با امتداد شمال غرب به جنوب شرق و طول حدود ۳۷ کیلومتر، یکی از مهم ترین گسل های منطقه است. این گسل از نواحی جنوبی مسجدسلیمان عبور کرده و در قسمتهایی از سازندهای گچساران و آغاجاری می گذرد. خصوصیت برجسته این گسل، وجود شکستگی های مختلف و محور چین خوردگی های موازی است که نشان دهنده فعالیت بالای آن است.
گسل لهبری: این گسل هم در محدوده فروبار دزفول قرار دارد و با طول حدود ۲۴۸ کیلومتر، یکی از گسل های اصلی و فعال زاگرس است. شواهد تاریخی نشان می دهند که این گسل توانایی ایجاد زمین لرزه های بزرگ را دارد و در گذشته هم زلزله های مخربی در اثر حرکت آن رخ داده است.
گسل دزفول: این گسل از سمت شرق تا مرز فروبار دزفول امتداد دارد و نقش برجسته ی در شکل گیری زمین لرزه های منطقه ایفا می کند.
زمین لرزه های تاریخی
بر مبنای مستندات تاریخی و پژوهش های زمین شناسی، منطقه مسجدسلیمان و نواحی اطراف آن در گذشته هم شاهد زمین لرزه های شدیدی بوده است. بعضی از مهم ترین زلزله های ثبت شده در این منطقه عبارتند از:
سال ۱۳۱۸ هجری شمسی (۱۹۳۹ میلادی): زلزله ای با بزرگای ۶.۰ ریشتر در نزدیکی مسجدسلیمان که باعث خسارات گسترده ای شد.
سال ۱۳۴۲ هجری شمسی (۱۹۶۴ میلادی): زلزله ای با بزرگای ۵.۱ ریشتر که در اثر حرکت گسل لهبری به وقوع پیوست.
سال ۱۳۶۴ هجری شمسی (۱۹۸۵ میلادی): زلزله ای با بزرگای ۵.۵ ریشتر که در ناحیه شمال غربی منطقه رخ داد.
سال ۱۲۶۲ هجری شمسی (۱۸۸۳ میلادی): یکی از مخرب ترین زمین لرزه های تاریخی با بزرگای ۶.۸ ریشتر که خسارات جانی و مالی زیادی به همراه داشت.
سال ۵۵۸ هجری شمسی (۱۱۷۹ میلادی): زلزله ای تاریخی با بزرگای ۶.۵ ریشتر در منطقه اربیل که تاثیر آن تا خوزستان هم گزارش شده است.
فعالیت لرزه ای در زون زاگرس
زون زاگرس یکی از فعال ترین مناطق لرزه ای ایران است و به سبب حرکت صفحات تکتونیکی عربی و اوراسیا، زلزله های فراوانی در آن رخ می دهد. این زلزله ها اغلب ناشی از گسلش معکوس و حرکات فشاری هستند که منجر به چین خوردگی و شکستگی پوسته زمین می شوند. در این منطقه، دوره بازگشت زمین لرزه های بزرگ نسبت به سایر زون های ایران کوتاه تر است که نشان دهنده خطر بالای وقوع زمین لرزه های مخرب است.
مطالعه زمین لرزه های تاریخی و فعالیت گسل های منطقه نه تنها به درک بهتر خطرات لرزه ای کمک می نماید، بلکه راهنمایی برای برنامه ریزی اقدامات پیشگیرانه است. داده های تاریخی نشان می دهند که مسجدسلیمان و مناطق اطراف، نیازمند توجه ویژه در زمینه مقاوم سازی ساختمان ها و گسترش زیرساخت های مقاوم هستند. این اطلاعات باید مبنای تصمیم گیری برای کاهش خطرات در آینده قرار گیرد.
زمینلرزه های دستگاهی
در بازه ۱۰۰سال اخیر حدود ۲۱۳۱ زمینلرزه تا تاریخ ۱۷ آذر ۱۴۰۳ در گستره حدود یک درجه در یک درجه اطراف کانون زمینلرزه ثبت شده است که ۴۷ مورد از آنها دارای بزرگای بیشتر و مساوی ۵ است. این نشاندهنده لرزه خیزی متوسط در منطقه است.
منبع: atijoo.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب