معاون علمی و فناوری رئیس جمهور مطرح كرد؛
نقش حمایت های رهبری در رشد فناوری
معاون علمی و فناوری رئیس جمهور ضمن تشریح سهم فعلی دانش بنیانها در تولید ناخالص داخلی نقش حمایتهای رهبری از این بخش را بسیار پر رنگ عنوان نمود.
به گزارش آتی جو به نقل از پایگاه اطلاع رسانی رهبر انقلاب، رهبر انقلاب اسلامی سال ۱۴۰۱ را بعنوان سال «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» نام گذاری کردند. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری یکی از مهم ترین جایگاه های دولتی است که نسبت مستقیمی با شعار سال ۱۴۰۱ دارد.
به همین مناسبت پایگاه KHAMENEI.IR برای تحلیل و ارزیابی وضعیت فعلی کشور در حوزه دانش بنیان، به گفتگو با دکتر سورنا ستاری پرداخته است. ستاری اعتقاد دارد که مهم ترین خصوصیت تولید دانش بنیان، بومی سازی تولید متناسب با مسائل جامعه و جدا شدن از فرهنگ اقتصاد نفتی است.
* با عنایت به نامگذاری سال ۱۴۰۱ بعنوان سال «تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین» از اینجا گفتگو را آغاز نماییم که اصولاً تولید دانش بنیان چه خصوصیت ها و مختصات متمایزی دارد؟
ببینید دانش بنیان قبل از هر چیزی یک فرهنگ است، که این فرهنگ در هر بخشی باید مدنظر قرار بگیرد. در حوزه ی تولید من همیشه گفتم یک فرقی هست بین کارخانه و صنعت. صنعت جایی است که ما در آن طراحی می نماییم، ماشین سازی می نماییم. صنعت جایی است که خطوط تولید را خودمان می سازیم. این که ما یک خطّ تولید را از خارج از کشور بیاوریم و یک جنسی را خلاصه در داخل تولید بکنیم این نیاز به دانشگاه ندارد. هر کسی پول داشته باشد یک مقدار هم همت داشته باشد می تواند این کار را انجام بدهد. وقتی داریم راجع به صنعت صحبت می نماییم راجع به ساختاری داریم صحبت می نماییم که زایش دارد، نوآوری در آن متبلور می شود و یک اتفاقاتی در حوزه ی استفاده از نیروی متخصص و بقیه ی این موارد اتفاق می افتد. آنجاست که آدم ها مهم می شوند. بخشی که تحقیق و توسعه دارد و هزینه ی سنگینی را روی پژوهش انجام می دهد این می شود صنعت. وگرنه به غیر از این باشد می شود کارخانه. و بارها راجع به بحث خودروسازی با من صحبت کردند که چرا خودروسازی ما این طور است. خودروسازی ما کارخانه است صنعت نیست.
وقتی راجع به تولید دانش بنیان داریم صحبت می نماییم تولید دانش بنیان تولیدی است که طراحی هایش برای خودمان است، تحقیق توسعه اش متعلق به خودمان است. محصول را خودمان بومی سازی می نماییم برای مردم خودمان. و این تحقیق و توسعه نوآوری در آن جریان دارد بعنوان یک اصل. این می شود تفاوت آن تولید دانش بنیان، با این تولیدی که داریم راجع به آن صحبت می نماییم.
* در این فضا با چه ظرفیت های بالقوه و بالفعلی روبرو هستیم؟
ببینید ما نیروی انسانی فوق العاده ای داریم. هم اکنون خب تعداد شرکتهای دانش بنیان مان بیشتر از ۶۴۰۰ شرکت است. هر جایی که این شرکت ها تعدادشان از لحاظ کمی و کیفی بالا بوده ما توانستیم با تحریم مقابله نماییم. مثلا یکی از جاهایی که ما خیلی ضعیفیم بخش کشاوزی است. تعداد شرکتهای دانش بنیان حوزه ی کشاورزی یک درصد کل شرکتهای دانش بنیان ما هم نیست.
این مساله علل مختلفی دارد، مثلا یکی از آنها یارانه های زیادی است که دولت در حوزه ی کشاورزی پرداخت می کند و یا شبکه هایی که در حوزه های مختلف واردات مشغول اند. وگرنه کشوری مثل ما هیچگاه نباید غذایش را از خارج کشور تأمین بکند. ما با فناوری می توانیم با همین عده و عده ی خودمان مثلا با همین وضعیت محیط زیست با همین وضعیت آبی که داریم به واسطه ی فناوری های جدید، نیاز غذایی کشور خودمان را تهیه بکنیم. و این نیاز به دانش و نوآوری دارد که وارد حوزه ی کشاورزی بشود.
ما ظرفیت خیلی بالایی در این عرصه داریم. هم اکنون قریب به سه درصد تولید ناخالص داخلی مان در حوزه ی دانش بنیان هست. ولی واقعاً ظرفیت کشور بیشتر از اینهاست و به سمت آن اهدافی که رهبر انقلاب بیان کرده اند -که بیشتر از پنج درصد مدنظرشان هست- باید حرکت نماییم. یعنی این حداقل مطالبه ای است که ایشان در این مورد داشته اند. ما هنوز فاصله داریم با اهدافمان، ولی رشد این زیست بوم خیلی خوب بوده است. یکی دیگر از مؤلفه های لازم، همراهی کردن سازمان های دیگر با دانش بنیان هاست. ببینید! یک سازمان، فقط وزارت و وزیر و اینها نیست. یک ساختاری ما داریم که برپایه همین اقتصاد سنتی درست شده است. در بخش خصوصی هم به همین شکل است. در کارخانجات خصوصی همین است در دولتش هم همینطور است. این یک فرهنگ است که باید همه مان با آن بتوانیم خودمان را وفق بدهیم تا اتفاقات خوبی برایمان بیفتد.
* در حوزه دانش بنیان چه ظرفیتی برای اشتغال و به کارگیری نیروی انسانی وجود دارد؟
اشتغال حوزه ی دانش بنیان اشتغال نیروهای تحصیل کرده است. هم اکنون قریب به ۴۰۰ هزار نفر به صورت مستقیم در این عرصه داریم که مشغول کار هستند. حالا چه استارتاپ های کوچک چه شرکت هایی که نسبتاً بالغ شدند و در این عرصه مشغولند. اشتغال این حوزه اشتغال نخبگانی است اشتغال نیروی تحصیل کرده است، نیروهایی که قابلیت تغییر محیط اطرافشان را دارند. در حوزه ی غیرمستقیم شان خیلی می توانند تأثیرگذار باشند.
مهم این است که ما بتوانیم یک ارزش افزوده ای را در اقتصاد ایجاد بکنیم. خیلی از این شرکت هایی که در این عرصه ی دانش بنیان دارند کار می کنند شما می بینید در یک آپارتمان چند ده متری میلیاردها تومان درآمد دارند. این ارزش افزوده، ارزش افزوده ی دانش است. که روی ماده اولیه سوار می شود و سبب می شود که این اتفاقات در اقتصاد بیفتد.
* با این تفاصیل، دانش بنیان کردن تولید با عنایت به وضعیت فعلی اقتصادی و نیروی انسانی یک مبحث اولویت دار به حساب می آید.
بله. ببینید ما قریب به چهار میلیون دانشجو داریم. ما در کشورمان بیشتر از چهارده پانزده میلیون نفر آدم تحصیل کرده داریم. راهی جز این نداریم که به این سمت برویم. نیروی انسانی فوق العاده ای داریم. برای حفظ و جذبشان، به جهت اینکه اقتصادمان را از این سلطه نفت رها نماییم، به تولید دانش بنیان نیاز داریم. خود نفت مهم نیست، مهم فرهنگ نفتی است. که این فرهنگ نفتی سبب شده که ما یک دولت چاق، این قدر بروکراسی، این قدر قوانین متناقض و محیط کسب و کار نامناسب برای کارآفرینی داشته باشیم. بالاخره ما یک ملت هستیم، ۵ هزار سال تاریخ داریم.
ما تاریخ کارآفرینی داریم، تاریخ تجارت داریم، تاریخ دانش داریم، تاریخ فناوری داریم. آن موقع که نفت نداشتیم به این اهداف دست پیدا کردیم. این که کشور به این برسد که مثلا اگر نفتش را نفروشد می خواهد پولش را از کجا در بیاورید؟ اینها واقعاً برای یک کشوری مثل ما زجرآور است. در دوران تحریم ما تجربه کردیم که بدون نفت هم می شود اقتصاد را اداره کرد. اگر تحریم نبودیم که هم اکنون بسیاری از این شرکتهای دانش بنیان وجود هم نداشتند.
به هر حال تغییر رفتار بازیگران بزرگ اقتصاد، مثل وزارت خانه های نفت، نیرو و جهاد کشاورزی خیلی می تواند در توسعه حوزه دانش بنیان مؤثر باشد. این تغییر رفتار به ماهیت خود این وزارت خانه ها هم برمی گردد. هم اکنون چنین ماهیتی ندارند. ما برای هر مورد از پروژه ها باید فشارهای سنگین روی وزارت خانه ها بگذاریم تا مثلا در فلان مناقصه شرکت خارجی نیاید، یا نماینده ی خارجی این کار را نکند. یا این که از محصولاتی که نمونه اش در داخل ساخته شده است استفاده بکنند. این مسائل وقتی روان می شود که فرهنگ آن در جامعه توسعه پیدا بکند.
* تا بحث دانش بنیان مطرح می شود فوراً اذهان سمت تولید محصولات و الگوهای دانشی با فناوری بالا می رود. قدری درباره تنوع موضوعی و حوزه ای دانش بنیان ها صحبت کنید.
ببینید همان گونه که گفتم این یک فرهنگ است که در کشور توسعه می یابد. یک بخش عمده ای از آن شرکت ها در حوزه های صنایع نرم دارند کار می کنند. یعنی کارهایی که پایه ی اصلی آن علوم انسانی است.
مثلاً از یک عروسکی که طراحی می شود، تکنولوژی ای که در طراحی، داستان سازی و نحوه ی ساخت آن استفاده بکار می رود در این عرصه قرار می گیرد، تا بازی، پویانمایی و حتی فیلم و جلوه های ویژه که اینها همه کاربردهای دانش است.
از این موارد تا حوزه های تکنولوژی های پیچیده روز، مثل سخت افزار کامپیوتر، سخت افزار حوزه ی آی سی تی، میکروالکترونیک، تا حوزه های دیگر مثل کشاورزی، که از نظر اقتصادی بسیار به صرفه است. حوزه ی کشاورزی یکی از جاهایی است که ورود تکنولوژی در آن فوق العاده خلق سرمایه می کند و ارزش افزوده ی محصولات را بالا می برد. همان چیزی که ما در این سال ها از آن غافل بوده ایم.
ما بیشتر از ۹۵ درصد زعفران دنیا را تولید می نماییم ولی سهم مان همیشه بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون دلار در صادرات آن به صورت ماده خام بوده است. در حالیکه این یک تجارت بالای ۹ میلیارد دلاری در دنیا است. این ارزش افزوده ای که در حوزه های مختلف به واسطه ی دانش ایجاد می شود آن بخشی است که می تواند اقتصاد را خیلی تقویت کند.
* در طرح های کلان تولیدی و علمی کشور جایی برای دانش بنیان ها در نظر گرفته شده است؟
در نقشه ی جامع علمی کشور بخش دانش بنیان وجود دارد. این نقشه در شورایعالی انقلاب فرهنگی هم مصوب شده است. درباره تمام مشکلاتی که در این ده سال در حوزه ی دانش بنیان داشتیم، از حدود سه سال پیش با مجلس درحال گفتگو و حل و فصل مسائل هستیم و خوشبختانه هم اکنون قانون جهش تولید دانش بنیان در مجلس تصویب شده و درحال رفت و برگشت با شورای نگهبان است و بزودی نهایی می شود. آن قانون می تواند یک اتفاق بزرگ برای حوزه ی دانش بنیان کشور باشد. این نتیجه ی سه سال کار است. فرایند آن از مجلس قبل آغاز شد و امروز به اینجا رسیده است. قانون جهش دانش بنیان اگر درست عمل بشود، ما سال جدید حتما رشد قابل ملاحظه ای در حوزه ی دانش بنیان خواهیم داشت.
* رهبر انقلاب در چند سال گذشته تاکید زیادی بر حوزه ی دانش بنیان داشته اند. حمایت های ایشان چه تأثیری در رشد و گسترش این فضا در کشور داشته است؟
من خدمت رهبر انقلاب هم گفتم اگر حمایت ایشان نبود ما هم این جا نبودیم. فقط گفته های ایشان درباره مبحث دانش بنیان چند جلد کتاب است. خود معاونت علمی و فناوری زاییده ی تفکر رهبر انقلاب است. حمایت های فوق العاده ی رهبر انقلاب در این سال ها از حوزه دانش بنیان، سبب شده است تا معاونت علمی این پویایی را داشته باشد و در میان وزارت خانه های مختلف بتواند کار بکند و جوان ها وارد این کارها شوند و ایده هایشان را تبدیل به محصول و ارزش افزوده کنند.
ما همه مدیون این فضا هستیم. خیلی از چیزهایی که یک دهه قبل در فضای اقتصاد نفتی یک ننگ محسوب می شد، هم اکنون یک ارزش است. آن وقت اصلاً نمی توانستیم در محیط علمی بگوییم که یک استاد دانشگاه می تواند شرکت داشته باشد. یا دانشگاه ها بیایند درآمدهایشان را با کار در این عرصه متنوع کنند. یا بپرسیم چرا این قدر وابستگی به دولت وجود دارد؟ پس قرارداد ارتباط با صنعت چه می شود؟ درواقع شرکتهای دانش بنیان چه می شود؟ اصلاً این حرف ها را نمی شد زد. هم اکنون شما در طول این هفت، هشت سال گذشته فقط عدد لغاتی که به ادبیات کارآفرینی کشور اضافه شده است را ببینید. پارک های علم و فناوری، شرکتهای دانش بنیان، شرکتهای خلاق، کارخانجات نوآوری، مراکز نوآوری، صندوق های خطرپذیر و…. این ها فقط بخشی از لغاتی است که به ادبیات کارآفرینی کشور اضافه شده و پایه ی رشد همان فرهنگی است که راجع به آن صحبت می نماییم. اینها همه مدیون این حمایت ها است.
واقعاً هر وقت ما خدمت رهبر انقلاب نامه ای ارسال کردیم، جواب های بسیار صریحی گرفتیم. ان شاءالله دولت سیزدهم هم از این حوزه حمایت لازم را داشته باشد. من در همین مدت کوتاه همکاری با دولت جدید، خیلی خوشحالم از این که می بینم خیلی از مشکلات گذشته ی ما دارد حل می شود. نمونه اش تصویب همین قانون جهش تولید در مجلس است. ما بیشتر از سی نماینده در مجلس شورای اسلامی داریم که عضوی از همین زیست بوم دانش بنیان بوده و هم اکنون نماینده شده اند. چرا یک قانون آنجا تصویب می شود؟ چون مجلس، مجلسی است که این اصول را می فهمد. ادبیات کارآفرینی را در حوزه ی دانش بنیان متوجه می شود.
بخش خصوصی در اتاق بازرگانی تهران فکر می کنم ۴۲ عضو دارد، که حدود هفده، هجده مورد از آنها شرکتهای دانش بنیان اند. خب یک زمانی اتاق بازرگانی در دست تجار و بازرگانان بوده است، وقتی که در آن جا راجع به محیط کسب و کار صحبت می شد، آن موقع فضای غالب واردات بوده است. هم اکنون فضای حاکم، فضای تولید است، فضای صادرات است و بحث بر سر حل مشکلات تولید و صادرات است.
* بعنوان سوال آخر چه آینده ای را برای این حوزه تصور می کنید؟
ما هدف گذاری کردیم که با تصویب قانون جهش تولید برای سال آینده در تمام حوزه های دانش بنیان سی درصد رشد حداقل داشته باشیم. البته در بحث درآمدها اساسا عدد بالاتر از این است. ما سال قبل هم نسبت به سال جاری هم یعنی سال ۱۴۰۰ نسبت به ۹۹ هم قریب به دو برابر رشد داشتیم. انتظار داریم که سال جاری تعداد شرکتهای دانش بنیان مان به مرز نه هزار شرکت برسد.
منبع: آتی جو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب