معاون مركز ملی فضای مجازی :
واكاوی مشكلات آموزش مجازی در كشور
به گزارش آتی جو معاون مركز ملی فضای مجازی دربررسی نقاط قوت و ضعف سیستم آموزش مجازی دانشگاهیان و دانش آموزان در دروان كرونا اظهار داشت: در زمان استفاده از سامانه شاد ترافیك پیام رسانهای خارجی به شدت كاسته می شود.
خبرگزاری مهر، گروه دانش و فناوری؛ معصومه بخشی پور: بعد از آنکه شیوع کرونا سبب تعطیلی دانشگاه ها و مدارس کشور شد، دولت برای پیشگیری از عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان سازوکارهایی را با محوریت یادگیری از راه دور و آموزش مجازی در پیش گرفت. در آن زمان وزارت علوم بعد از مواجهه با چالش چگونگی تداوم فعالیتهای آموزشی در بحران کرونا، طرح جایگزینی آموزش الکترونیکی و غیرحضوری را بر پایه فضای وب به جای آموزش حضوری، درنظر گرفت و وزارت آموزش و پرورش هم بستر پیام رسان های داخلی و هم اپلیکیشن «شاد» را برای این مورد انتخاب کرد؛ البته اجرای این سازوکارها با کمبودها و انتقاداتی همراه شد. کارشناسان معتقدند که هرچند شیوه آموزش مجازی، محصلان را در راه جدیدی در حوزه آموزش قرار داده و حرکت مثبتی به حساب می آید، اما نبود زیرساختهای آموزش مجازی در کشور در دوران کرونا نمود پررنگی داشته است. الان و با وجود اینکه آموزش مجازی روزهای پایانی خویش را به علت نزدیک شدن امتحانات طی می کند، ارزیابی مرکز ملی فضای مجازی از روند اجرای طرح آموزش مجازی در دوران کرونا را بعنوان نهاد ناظر در اجرای سیاست های آموزش مجازی کشور، از امیر خوراکیان معاون محتوای این مرکز جویا شدیم. معاون مرکز ملی فضای مجازی در گفتگو با خبرنگار مهر، عملکرد دستگاه هایی مانند وزارت علوم و آموزش و پرورش، دانشگاه ها و وزارت ارتباطات را در زمینه آموزش مجازی در دوران کرونا مثبت ارزیابی کرد و با اشاره به اینکه اپلیکیشن «شاد»، نمونه موفقی از اجرای این طرح بوده است، از بررسی ادامه روند آموزش مجازی در کشور برای سال تحصیلی آینده اطلاع داد. مشروح این گفتگو در ذیل می آید: * رویکرد دانشگاه ها و مدارس کشور در مواجهه با ویروس کرونا و روند برگزاری کلاس های درس مجازی نشان داد که شیوه آموزش مجازی در ایران با نواقصی همراه می باشد و بنابراین شاهد برخی نارضایتی ها در این حوزه بوده ایم. در این خصوص مرکز ملی فضای مجازی بعنوان ناظر بر روند فعالیت دستگاه های در رابطه با آموزش مجازی در کشور، چه اقداماتی انجام داده و آیا نحوه برگزاری کلاس های درس مجازی را بررسی نموده است؟ ما کاملاً درگیر این مورد بودیم. مسئله آموزش یکی از موضوعات مهم در تحولات فضای مجازی به حساب می آید که روی این حوزه هم تأثیرات بسیار عمیق و گسترده ای دارد. به صورتی که حوزه آموزش می تواند مدل حکمرانی و مدل نظام حکومت ها را تغییر دهد و یا تنظیم کند. به هر حال آموزش عرصه مهمی است و از این حیث که مربوط به نسل آینده می شود، نیازمند توجه بیشتر است؛ ازاین رو ما مسئله آموزش را پیش از بحث های کرونا در چارچوب تحولات حوزه فضای مجازی دنبال می کردیم. به تعبیری دیگر «تغییرات مدل حکمرانی در حوزه آموزش در عصر تحولات فضای مجازی»، در دستور کار ما قرار داشته است. براین اساس گزارشی از جانب مرکز ملی فضای مجازی به صورت مفصل تهیه و برای رئیس جمهور ارسال شد که رئیس جمهور این گزارش را با دستورات ذیل آن به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ نمود. در همین رابطه کارگروهی هم بوجود آمد تا این تحولات را بررسی و تعیین کند که چه اقداماتی باید در مقابل این تحولات در نظام آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی صورت گیرد. ازاین رو جلسات مهمی را با وزرای آموزش و پرورش و علوم برای پیگیری این مورد در مرکز ملی فضای مجازی برگزار کردیم. این کارگروه در حوزه پلت فرم های آموزشی، محتوای آموزشی، نظام ارزشیابی، تولید محتوا و خیلی از مسائل دیگر که در حوزه آموزش و فضای مجازی مطرح است مبحث را مورد بررسی و پیگیری قرار داد.
* وضعیت عرضه آموزش مجازی در دروان کرونا به چه نحوی بود؟ کدام بخش ها مشکل داشتند و نقاط قوت و ضعف آموزش مجازی را در دوران کرونا چطور می بینید؟ زمانی که بحران کرونا پیش آمد، این مقدمات و مباحث مورد نظر به ما کمک کرد و به کار سرعت داد. در حقیقت اینجانب معتقدم که در فرصت کرونایی در کشور درحوزه آموزش، اقداماتی که پیشبینی می شد ظرف ۳ سال صورت گیرد در عرض ۳ ماه صورت گرفت. از این جهت سرعت کار افزایش یافت. ما در روزهای کرونا، جلسات مشترکی در سطح رئیس مرکز ملی فضای مجازی و وزرای ارتباطات و آموزش و پرورش داشتیم و جلسات مفصلی هم در سطوح معاونان وزارتخانه ها و اعضای حقیقی شورایعالی فضای مجازی هم برگزار کردیم و مبحث آموزش مجازی به شکل جدی دنبال شد. در حوزه دانشگاه در ابتدا خیلی مبحث جدی گرفته نشد اما پس از طولانی شدن فرایند قرنطینه و تعطیلی دانشگاه ها و کلاس ها، وزارت علوم خیلی زود تصمیم به حضور در زمینه آموزش مجازی گرفت. البته چون سامانه های فعال تری از قبل داشتند، خیلی سریع توانستند کلاس ها را راه اندازی کنند و کار در دانشگاه ها به سرعت شکل گرفت. در ابتدا مقداری سرعت برقراری ارتباط پایین بود که بخشی مربوط به مشکلات فنی می شد و بخشی هم به خاطر اینکه کلاً در کشور با افزایش حجم تقاضا اینترنت در روزهای کرونا مواجه شدیم، با مشکلات همراه بود. اما این مشکلات امروز در حوزه آموزش عالی به حداقل رسیده است. طبق گزارشاتی که ما داریم در این ایام حدود یک درصد کل ترافیک اینترنت کشور مربوط به آموزش الکترونیکی دانشگاه ها بوده که عدد قابل توجهی است. مشکلات آموزش مجازی امروز در حوزه آموزش عالی به حداقل رسیده است. طبق گزارشاتی که ما داریم در این ایام حدود یک درصد کل ترافیک اینترنت کشور مربوط به آموزش الکترونیکی دانشگاه ها بوده که عدد قابل توجهی است در حوزه آموزش و پرورش هم به برکت بحث هایی که قبلاً شده بود مبحث آموزش مجازی مقداری شفاف بود. اما یک سری مشکلاتی از جهت زیرساختی و فنی وجود داشت که با کمک مرکز ملی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و اپراتورها، کار به سرعت شکل گرفت و برای سامانه «شاد» امکانات فنی و زیرساختی خوبی آماده شد. برخی مشکلات مربوط به خود سیستم بود که الان به حداقل رسیده است. برپایه گزارش هایی که مرکز ملی فضای مجازی تهیه کرده است در سیستم آموزش مجازی دانش آموزان، برخی مشکلات مربوط به فرایند احراز هویت بود که این بخش مطلقاً برطرف شد. مبحث دیگر مربوط به امکانات جدیدی بود که لازم بود در این سیستم برقرار شود. برای مثال مهمترین امکان مورد تقاضای معلمان و دانش آموزان، بحث ارتباط تصویری (لایو استریم) در کلاس درس بود که این امکان به مرور در سامانه «شاد» برقرار شده و الان هم در حال اجرا می باشد. در مورد محتوای استاندارد هم اقدامات خوبی در حوزه آموزش مجازی صورت گرفت. به نحوی که تولیدات خوبی از جانب آموزش و پرورش پیشبینی شد و هم از تولیدات موجود تا حدودی استفاده شد. الان هم در تلاش هستند زمینه ای ایجاد شود که تولید هر محتوای آموزشی به سرعت فرایند تأیید را بپیماید و در اختیار دانش آموزان در سیستم یادگیری از راه دور قرار گیرد.
در همین حال اولویت برای تولید محتوای آموزش مجازی به ۲۰ درصد دروسی تعلق گرفته که سال جاری تدریس نشد و مقرر است این مورد با تولید سریع محتوای آموزشی، جبران شود. * با این وجود به نظر می آید عملکرد وزارتخانه های مسئول در امور آموزش مجازی همچون وزارت ارتباطات، آموزش و پرورش و علوم را مثبت ارزیابی می کنید. اما با این وجود چرا انتقاداتی به این شیوه آموزشی در کشور وارد است و آنطور که باید این مدل آموزشی نتوانسته رضایت مخاطبان را جلب کند؟ الان مشکل اصلی در آموزش مجازی مربوط به عده ای است که دسترسی به ابزارهای ارتباطی ندارند. چون که تقریباً مشکلات اصلی در سامانه «شاد» حل شده و ما از این جهت نسبت به آینده خیلی خوش بین و راضی هستیم. ما معتقدیم که با عنایت به محدودیت هایی که در کشور وجود داشته و مشکلاتی که از نظر فنی و سرعت و زمان کم که داشتیم، اقدام خوبی در جهت آموزش مجازی دانش آموزان انجام شد؛ علاوه بر آموزش و پرورش، وزارت ارتباطات هم در رفع مشکلات زیرساختی کمک کرد و اخیراً هم با دستور دولت، ترافیک سامانه «شاد» مجانی شده است. از طرفی دیگر اپراتورهای تلفن همراه هم با نگاه مسئولیت اجتماعی و همکاری در جهت رفع مشکلات و نیازهای فرزندان این کشور به مسئله ورود کردند.
ازاین رو مشکل اصلی فعلاً مربوط به حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد دانش آموزانی است که به ارتباطات دسترسی ندارند؛ به این مفهوم که یا به اینترنت دسترسی نداشته، یا سیمکارت ندارند و وضعیت مالی آنها به نحوی نیست که گوشی هوشمند داشته باشند و از امکانات محروم هستند؛ بنابراین آموزش و پرورش در تلاش است که این بخش را هم بتوانند پشتیبانی کرده و این مشکل را حل کند. مشکل اصلی آموزش مجازی مربوط به حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد دانش آموزانی است که به ارتباطات دسترسی ندارند؛ یا سیمکارت ندارند و وضعیت مالی آنها به نحوی نیست که گوشی هوشمند داشته باشند و از امکانات محروم هستند در همین حال اقدام دیگری که انجام شد مربوط به راه اندازی مرکز تماس برای دریافت مشکلات مخاطبان سامانه «شاد» است که حدود ۱۰۰ نفر در این کال سنتر حضور دارند و شماره ۴۳۰۸۰ به این مورد اختصاص یافت. کارشناسان فنی در ۷۵۰ منطقه آموزش و پرورش به موضوعات پاسخ می دهند و از این طریق خیلی از مشکلات شناسایی شده است. گزارش ما نشان داده است که اپلیکیشن «شاد» حدود ۱۹ میلیون بار نصب شده که از این تعداد ۱۱.۵ میلیون دانش آموز از این سامانه استفاده می نمایند. در همین حال ۷۹۰ هزار معلم فعال با هویت مشخص در این سامانه حضور دارند و حدود ۱۲۵ هزار مدیر و برخی از خانواده ها هم عضو این نرم افزار هستند. از طرفی گزارش مرکز ملی فضای مجازی از آن حکایت می کند که تابحال حدود ۳.۵ میلیارد پیام و محتوای درسی و یک میلیارد و دویست میلیون فایل در این سامانه رد و بدل شده شده است. همینطور گفته می شود که روزانه ۱۰۰ میلیون پیام در این سامانه جابجا می شود. نکته مهم دیگر این است که مطابق با گزارشاتی که داریم در ساعاتی که ترافیک سامانه «شاد» افزوده می شود ترافیک پیام رسان ها و سرویسهای خارجی به شدت کاسته می شود. این نکته از این جهت دارای اهمیت است که این مورد را اثبات می کند که هر جا ما با نگاه ایجابی سرویس و خدمات مورد نیاز مردم را فراهم نماییم، اساسا با استقبال کاربران مواجه می شود و وقتی این فضا ایجاد نشود، این امکان را در اختیار سرویسهای خارجی گذاشته ایم. * باآنکه شما همچنان معتقدید که عملکرد وزارتخانه های متولی حوزه آموزش مجازی مثبت است اما در این دوران بحث کیفیت زیرساختهای آموزش مجازی دانشگاه ها در کنار کیفیت محتوای آموزشی، سبب گلایه هایی شد. در این حوزه بررسی شما چگونه بوده است و آیا موارد دارای اشکال را به وزارت ارتباطات اعلام کردید؟ بحث مصرف اینترنت در این ایام دغدغه اصلی وزارت ارتباطات بوده است و آنها تلاش کردند در این ایام، این مورد را مدیریت کنند. چون که میزان مصرف در زمان کوتاهی به شدت افزایش یافت و این مورد اساسا با رشد طبیعی که در سیستم پیشبینی شده بود، متفاوت بود. این مسئله با مشکلاتی همراه شد. به هر حال آنها تلاش کردند که به نحوی شبکه را توسعه دهند که ما در سرعت و میزان مصرف، محدودیتی نداشته باشیم. * در حوزه محتوای آموزشی چطور؟ آیا نظارت محتوایی بر آموزش مجازی از جانب مرکز ملی فضای مجازی صورت گرفت و محتوای عرضه شده مطابق با قوانین و ضوابط بود؟ البته؛ یکی از علل آموزش و پرورش جهت راه اندازی سامانه متمرکز آموزش مجازی «شاد»، مبحث محتوا بود. چون که در ابتدا پیشنهاد بر این بود که از بستر پیام رسان های داخلی برای این کار، کمک گرفته شود اما در آن صورت، امکان نظارت محتوایی به صورت فنی و هوشمند ممکن بود. اما در شرایط فعلی با سامانه «شاد» این هدف تأمین شده است و بر اساس گزارش های آموزش و پرورش مشخص شده است که با مشکل خاصی در حوزه محتوا روبرو نبوده ایم. اما اگر قرار بود برای عرضه دروس آموزش مجازی از بستر پیام رسان استفاده شود، به هر علتی ممکن بود یک محتوای نادرست روی آن منتقل می شود و دانش آموز به آن محتوا دسترسی داشته باشد. این مورد فرایند نظارت محتوای آموزشی را سخت می کرد.
الان با سامانه متمرکزی روبرو می باشیم که در یک فضای سالم و متناسب با محیط آموزشی به دانش آموزان آموزش می دهد و در آن خبری از محتوای متفرقه نیست. البته امکان دارد محتوایی که عرضه می شود نیازمند طراحی و تدوین برخی شاخص ها و استانداردها داشته باشد که مقداری زمانبر است. اما اصل مبحث مشکلی ندارد و بستر کار آماده است. * چشم انداز آموزش مجازی در کشور را چگونه می بینید و پیشبینی شما برای ادامه روند آموزش مجازی در صورت تداوم بیماری کرونا چیست؟ ما مسئله آموزش را خیلی مهم می دانیم. چون که آموزش همچون موضوعاتی است که سرویسهای جهانی برای آن سرمایه گذاری های زیادی کرده اند. حتی اگر بحث کرونا هم نبود، ما باید بعنوان یکی از اولویت های جدی در کشور، مسئله آموزش مجازی را دنبال می کردیم. آموزش مجازی بحث های دیگری مانند عدالت آموزشی را هم درپی دارد و این مسائل اقتضا می کند که ما به شکل جدی به آن بپردازیم. در فضای مجازی بهترین اساتید و آموزش ها می تواند در اختیار یک دانش آموز در شهرستان دورافتاده ای هم قرار گیرد و امکان به اشتراک گذاری محتوا فراهم می شود. نکته دیگر مربوط به کاهش هزینه ها است که هزینه کشور را از جهت تولید کتاب و محتواهای درسی پایین می آورد و از طرفی امکان نظارت و کیفیت تدریس را زیاد می کند. چون که عرضه دروس در سامانه قابل نظارت و ارزیابی است و می توان عملکرد متولیان را با یکدیگر مقایسه کرد. ضمن اینکه از جهت حفظ استقلال کشور در عرصه های مهم هم مبحث آموزش یکی از میدان های اصلی و مهم می باشد. باید تلاش شود که آموزش در تسلط حاکمیت سرویسهای خارجی قرار نگیرد و بنابراین باید بحث پلت فرم ها و سرویسهای آموزش مجازی را به شکل جدی دنبال نماییم. این یک سیاست اساسی و اصلی در مرکز ملی فضای مجازی است و ما پیش از کرونا هم این بحث را دنبال می کردیم و الان با شیوع ویروس کرونا، این مورد سرعت گرفته است. ما حتما مبحث آموزش مجازی را در آینده هم دنبال می کنیم؛ فعلاً یک مقطع تا آخر شهریورماه برای اتمام این مقطع تحصیلی تعریف کرده ایم و برای ادامه این روند در سال تحصیلی آینده هم در حال برگزاری جلسات مشورتی با آموزش و پرورش هستیم که در سال تحصیلی جدید هم مبحث را دنبال کرده و از ظرفیت سامانه «شاد» و هم سرویس ها و خدماتی که روی این سامانه عرضه می شود، بهره ببریم؛ کیفیت محتوای آموزشی و شاخصهای لازم آن هم بگونه ای طراحی شود که از آغاز سال تحصیلی آینده با یک جهش در حوزه آموزش مجازی مواجه شویم.
* آیا مقرر است طرح ادامه روند آموزش مجازی به صورت مصوبه در شورایعالی فضای مجازی مطرح شود؟ این طرح در چارچوب یک گزارش در شورایعالی فضای مجازی با عنوان تحولات حکمرانی در عصر مجازی بوده است که تاثیرات فضای مجازی را در حوزه های مختلف مورد بررسی قرار داده است. برای مثال در این گزارش به بررسی تاثیرات فضای مجازی در حوزه رسانه، نشر و آموزش و پرورش پرداخته شد. در این راستا گزارش های پیوست توسط مرکز ملی فضای مجازی تهیه و سیاستهایی تصویب گردید که به ابلاغ سازمان ها و وزارتخانه ها رسید. به همراه این سیاستها، مجموعه گزارش های دقیقی هم تهیه شد که مجموعه های مرتبط برپایه این گزارش ها در حال کار هستند. البته ما آموزش و پرورش را در اولویت اصلی قرار دادیم. ما حتما مبحث آموزش مجازی را در آینده هم دنبال می کنیم؛ فعلاً یک مقطع تا آخر شهریورماه برای اتمام این مقطع تحصیلی تعریف کرده ایم و برای ادامه این روند در سال تحصیلی آینده هم در حال برگزاری جلسات مشورتی با آموزش و پرورش هستیم یکی از دغدغه های ما برای آینده در حوزه آموزش و فضای مجازی، بحث های تربیتی، فوق برنامه و اوقات فراغت است که باآنکه این مباحث در زمره آموزش های اصلی قرار ندارند اما در کنار آموزش رسمی، برای آینده دانش آموزان ضروری به حساب می آید. بنابراین در تلاش هستیم با آموزش و پرورش برای رفع این دغدغه برنامه ریزی کرده و راهکارها و تدابیری را مشخص نماییم. * در این حوزه آیا توسعه اپلیکیشن های بومی می توانند کارساز باشند؟ بله؛ اپلیکیشن ها یکی از بحث ها و ظرفیت های محتوایی مهم در کشور می باشند که در قاعده قانونی مرکز رسانه های دیجیتال وزارت ارشاد مجوز می گیرند و نظارت محتوایی بر آنها صورت می گیرد. این بستر می تواند در زمینه مهارت آموزی دانش آموزان موثر واقع شود. به صورت کلی دغدغه این است که در صورتیکه فضاهای آموزشی با محدودیت حضور مواجه باشند، تکلیف فعالیتهای اوقات فراغت، پرورشی و تربیتی و فعالیتهای مربوط به مهارت آموزی دانش آموزان در ارتباط با فضای مجازی چه می شود. از نظر ما متولی این بخش روشن است و در مورد سیاستگذاری و قانونگذاری جدید بلاتکلیفی نداریم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب